Ngày 05/06/2023, tại Vườn quốc gia Cát Tiên đã diễn ra Hội thảo khoa học về Các mối đe dọa đến khu Ramsar Bàu Sấu và các giải pháp kiểm soát. Các hoạt động nghiên cứu, quản lý khu đất ngập nước Bàu Sấu nằm trong lõi VQG Cát Tiên là một phần của Dự án “Quản lý rừng bền vững và Bảo tồn đa dạng sinh học” (VFBC), do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ.
Trong tinh thần hưởng ứng Tháng hành động vì môi trường và Ngày Môi trường Thế giới năm 2023, không thể không nhắc đến Bàu Sấu: một hệ sinh thái quan trọng, một đáp số thích đáng cho bài toàn bảo tồn cá sấu nước ngọt. Hội thảo được tổ chức nhằm mục đích nhận diện các mối đe dọa ảnh hưởng đến hệ sinh thái đất ngập nước Bàu Sấu thuộc vùng lõi VQG Cát Tiên, từ đó thảo luận, đề xuất cách ứng phó, giải pháp phòng ngừa và kiểm soát các mối đe dọa.
Là vùng đất ngập nước nằm sâu trong lõi VQG Cát Tiên, Bàu Sấu có diện tích mặt nước thay đổi theo mùa: từ 100-150 ha vào mùa khô có thể mở rộng đến khoảng 2,500 ha vào mùa mưa. Không chỉ được biết đến như “ngôi nhà” của quần thể cá sấu nước ngọt tưởng chừng đã tuyệt chủng, Bàu Sấu còn tập trung nhiều loài động thực vật quý hiếm có tên trong Sách Đỏ Việt Nam và thế giới, như già đẩy Java, công xanh, bò tót, nai sambar… và góp phần thiết yếu trong dòng chảy sự sống của khu rừng mưa nhiệt đới Cát Tiên.
Ngày 4/8/2005, Bàu Sấu được công nhận là khu Ramsar thứ 2 tại Việt Nam, khẳng định giá trị của một hệ sinh thái có tầm quan trọng quốc tế.
Tại Hội thảo, các báo cáo nghiên cứu đã chỉ ra diện tích mặt nước có xu hướng gia tăng trong giai đoạn 2000-2005, tuy nhiên diện tích mặt nước đã có chiều hướng suy giảm nhẹ trong giai đoạn 2005-2010, bắt đầu suy giảm mạnh trong giai đoạn 2010-2015 và diện tích mặt nước Bàu Sấu đã ngày càng giảm dần. Tính đến tháng 2/2023 diện tích mặt nước chỉ còn 407684 m2 so với tháng 1/2000 là 665098 m2. Bên cạnh đó, so sánh trong cùng một năm thường thấy diện tích mặt nước trong mùa mưa tháng 6-7 thường thấp hơn so với giai đoạn đầu hay cuối mùa mưa (khoảng tháng 3 hay tháng 10-11). Sự thu hẹp diện tích mặt nước này là do trong mùa mưa các trấp cỏ giữa hồ phát triển mạnh làm che đi diện tích mặt nước.
Việc diện tích mặt nước của khu đất ngập nước có tầm quan trọng thế giới Bàu Sấu ngày càng bị thu hẹp, cùng với đó là sự xâm lấn theo mùa của các loài cỏ trấp, cũng như sự xâm thực của cây mimosa, dẫn đến trữ lượng nước giảm đáng kể. Điều này ảnh hưởng đến không chỉ các loài động vật, thực vật phân bố nơi đây, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp của cư dân trong vùng, cụ thể là người dân tại xã Đak Lua.
Thảo luận đưa ra kiến nghị và giải pháp. Ảnh © Trần Mạnh Cường.
Bàu Sấu đang khô đi, đối mặt với nguy cơ biến thành đầm lầy làm giảm đi sự đa dạng sinh học nơi đây, cùng với đó là sự suy giảm chất lượng nguồn nước do các hoạt động nông nghiệp, đốt rác thải ở phía Bắc VQG Cát Tiên. Hiện nay tại Bàu Sấu, Dự án VFBC đang hỗ trợ kinh phí để xử lý cỏ trấp, xử lý cây mimosa và vớt thoáng rong ở tầng đáy Bàu hàng năm. Có thể nói đây là mối lo ngại chung trên thế giới trong việc gìn giữ, bảo tồn các vùng đất ngập nước.
Sự suy thoái và thu hẹp, thậm chí mất dần các khu đất ngập nước cho đến nay vẫn luôn là mối lo nghiêm trọng cho các Nhà nước, các nhà khoa học, các nhà quản lý trên toàn thế giới. Các khu đất ngập nước có ý nghĩa rất to lớn, nhưng được cho là vẫn chưa nhận được sự quan tâm đúng mức khi đặt lên cán cân giữa sự phát triển đô thị, lợi ích kinh tế, với công tác bảo vệ môi trường, bảo tồn hệ sinh thái. Riêng tại VQG Cát Tiên, việc giữ gìn, bảo tồn khu hệ đất ngập nước Bàu Sấu luôn được ưu tiên quan tâm sâu sát bởi tính thiết yếu then chốt của Bàu Sấu trong tổng thể công tác bảo tồn của Vườn.
